FAIRTRADE - HƯỚNG ĐI MỚI NÂNG CAO ĐỜI SỐNG NGƯỜI TRỒNG DỪA BẾN TRE

Khi không còn sự bảo hộ của nhà nước, các cộng đồng này tự nhiên phải đối mặt với rất nhiều thách thức mà trước đây họ chưa bao giờ gặp phải. Thay vì làm việc cùng nhau vì một mục tiêu chung là tìm ra những cách sinh kế bền vững ở địa phương với khả năng duy trì nguồn tài nguyên thiên nhiên có lợi ích cho tập thể, các cá nhân lại quay ra chống lại nhau nhằm tiến xa hơn về mặt lợi ích tư nhân.

Một ví dụ về khu vực bị ảnh hưởng bất lợi khi không còn sự bảo hộ của nhà nước là ở các làng nghề trên khắp Đông Nam Á. Những người nông dân và công nhân là những người đứng đầu chuỗi sản xuất và thường không nhận được những lợi nhuận thoả đáng trong thương mại nên vẫn chịu mức giá và lương thấp. Xu hướng này dẫn tới sự bần cùng hóa của toàn bộ cộng đồng làm nghề thủ công – vốn là truyền thống văn hóa quý báu của các nước như Việt Nam hay Thái Lan.

Vấn đề này có thể được phần nào giải quyết bằng cách thành lập các Hợp tác xã (HTX) hoặc các tổ chức cộng đồng dựa trên nguyên tắc của Fair Trade, hướng tới giải quyết những bất bình đẳng giới trên đây, và hợp nhất cộng đồng làng nghề thủ công, nông nghiệp từ những thua thiệt trên thị trường ở địa phương và trên toàn cầu.

Tổ chức Thương mại Công bằng Thế giới (WFTO) với một mạng lưới toàn cầu gồm các Tổ chức Fair Trade và các thành viên ở trên 70 quốc gia, đã thiết lập nên 10 nguyên tắc tiêu chuẩn mà bất kỳ tổ chức Fair Trade nào cũng phải tuân thủ. Hơn nữa mỗi tổ chức Fair Trade đều phải đóng góp cho cộng đồng của họ theo những cách thức phù hợp với nhu cầu xã hội đặc thù ở địa phương. Một số nguyên tắc nổi bật bao gồm:

1. Các nhà sản xuất nhỏ cần được tổ chức một cách dân chủ, có sự tham gia và minh bạch.
2. Người mua và tổ chức sản xuất hoặc công ty tham gia vào mối quan hệ (tốt nhất là dài hạn) với một thỏa thuận mua chính thức.
3. Người mua đảm bảo trả cho nhà sản xuất ít nhất là mức giá tối thiểu được xác định bởi FLO dựa trên chi phí tính toán của sản xuất bền vững.
4. Nếu giá thị trường cao hơn giá tối thiểu được bảo đảm, giá thị trường phải được thanh toán; đối với các sản phẩm hữu cơ phải trả thêm phí bảo hiểm hữu cơ .
5. Ngoài việc thanh toán sản phẩm, người mua còn trả phí bảo hiểm Fairtrademà tổ chức sản xuất sử dụng để đạt được các mục tiêu phát triển của mình; việc này được quản lý một cách dân chủ bởi các thành viên hợp tác xã hoặc một cơ quan quản lý và công nhân chung.
6. Các tiêu chuẩn môi trường cơ bản cần phải được tuân thủ (ví dụ: không sử dụng các hóa chất nông nghiệp nguy hiểm nhất, không biến đổi gen) để chứng nhận, với các yêu cầu khắt khe hơn theo thời gian. Cách tiếp cận phát triển cũng bao gồmkhuyến khích chuyển đổi hữu cơ.
7. Các tiêu chuẩn lao động cốt lõi cần phải được tuân thủ (ví dụ:không bị ép buộc hoặc lao động trẻ em, tự do lập hội, điều kiện làm việc an toàn, thanh toán tiền lương tối thiểu, v.v.)

Tại Việt Nam, Công ty Cổ phần Xuất nhập khẩu Bến Tre (BETRIMEX) - là một trong những cánh chim đầu đàn của ngành dừa Bến Tre - đang mang lấy một sứ mệnh trọng đại đó là tìm hướng đi mới cho cây dừa trong xu thế hội nhập và nâng cao đời sống nông dân trồng dừa. Với mong muốn làm sao cho người nông dân trồng dừa có cuộc sống ổn định và thu nhập gia tăng, góp phần làm giàu cho quê hương, đồng thời đưa các sản phẩm dừa Bến Tre đến khắp nơi trên thế giới, từ năm 2019, Betrimex đã bắt đầu tìm hiểu, hướng dẫn và hỗ trợ vốn cho các HTX hợp tác lâu năm với Betrimex về Chương trình Thương mại công bằng (Fairtrade). Thông qua chương trình này, bà con sẽ được hưởng lợi nhiều hơn từ chuỗi giá trị từ trái dừa của mình. Kết quả, năm 2020, HTX Hưng Lễ, một đối tác lâu năm của Betrimex đã được chứng nhận FAIRTRADE (Thương mại công bằng). Khoản phí Fairtrade Premium đầu tiên đã được chuyển đến tay người nông dân vào những ngày Tết 2021 vừa qua. Đến nay, nhiều HTX khác trong mạng lưới đối tác của Betrimex đã có nhận thức ban đầu về chương trình này, và đăng ký tham gia các buổi tập huấn về Fairtrade.